همه ساله در روز بیست و یکم ماه رمضان در شهر و روستاهای کاشمر تعزیه‌خوانی شهادت حضرت علی(ع) برگزار می‌شود، آئینی که از قدمت و پیشینه دیرینه‌ای برخوردار است.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، یکی از این تعزیه‌ها مراسم قنبر خوانی هست، یک از آواهای آئینی ماه مبارک رمضان که با اشعاری مذهبی در بیان ویژگی‌های امام اول شیعیان از زبان قنبر خادم حضرت علی(ع) خوانده می‌شود.
این مراسم که همه ساله با استقبال خاصی برگزار می‌شود، یک از جذاب‌ترین برنامه‌ها است که در مسجد جامع و یا بقعه متبرکه سیدحمزه(ع) در ۲۱ ماه مبارک رمضان بعد از نماز ظهر و عصر و بعد از سخنان روحانی مسجد و عزاداری هیئت حیدری اجرا می‌شود.
قبل از اجرای این مراسم جمعیت انبوهی ظهر روز بیست و یکم ماه مبارک رمضان در نماز جماعت ظهر و عصر مسجد جامع حاضر شده و همزمان جمعیت چشمگیری نیز در حسینیه حیدری تجمع می‌کنند، عزاداران در قالب چند دسته بزرگ عزاداری از محل حسینیه حیدری حرکت کرده و به سمت مسجد جامع رهسپار می‌شوند و در آنجا مورد استقبال نمازگزاران و مسوولان قرار می‌گیرند.
اما ابتدا در خصوص معرفی شخصیت قنبر غلام حضرت علی(ع) باید گفت؛ در جنگی که میان ساسانیان و ایرانیان اتفاق می‌افتد و پیروزی اعراب را به همراه داشت تعدادی از ایرانیان در این جنگ اسیر می‌شوند.
یکی از شرایط زنده ماندن ایرانیان و اسراء در این جنگ این بود که باید غلام اعراب می‌شدند، پس از اینکه اسرا برای فروش به مدینه برده می‌شوند در میان آنها غلامی ۲۴ یا ۲۵ ساله با موهای بور بود که نمی‌خواست غلام اعراب شود.
این فرد به جهت اینکه به عنوان برده فروخته نشود سرخود را بالا نیاورد اما در همین هنگام چشم این جوان به عربی که ایمان، صداقت و محبت در وجودش فراوان موج می‌زد می‌افتد و خود برده به این فرد عرب پیشنهاد می‌دهد تا وی را به غلامی قبول کند.
بعد این برده متوجه می‌شود، فردی که او را خریده، حضرت علی(ع) است و ایشان نیز پس از این که این برده را می‌خرد اسم وی را قنبر می‌گذارد البته باید گفت که در خصوص اصل و نصب اصلی قنبر سندی در تاریخ به دست نیامده، تنها چیزی که در تاریخ ثبت شده اینکه قنبر از طایفه حمدانی از طوایف بزرگ یمنی است.
به رغم اینکه قنبر در بسیاری از جنگ‌ها از جمله در جنگ صفین پرچمدار بوده و حضرت علی(ع) را همراهی کرده است اما پس از اینکه خبر شهادت حضرت علی(ع) توسط ابن‌ملجم به گوش قنبر می‌رسد، سریع راهی خانه حضرت می‌شود.
بر اساس آنچه در تاریخ آمده از زمانی که قنبر به سر کوچه حضرت علی(ع) می‌رسد از همان ابتدا شروع به اشعار خواندن و رجز خوانی می‌کند تا مردم جمع شوند، پس از اینکه قنبر به درب خانه حضرت علی(ع) می‌رسد، خشت‌هایی که در اطراف است را بر می‌دارد و همراه با شعر و مرثیه به سر خود می‌زند به طوری که آنقدر این اشعار را خوانده و مرثیه سرایی می‌کند که از هوش می‌رود.
قنبر که پس از شهادت حضرت علی(ع) به امام حسین(ع)، امام حسین(ع)، امام زین‌العابدین(ع) خدمت می‌کند نهایت به دستور حُجاج برند دستگیر و به دلیل اینکه از ناسزا گفتن به حضرت علی(ع) و سایر ائمه خودداری می‌کند و به جای آن شعری را در مدح و رسای این حضرت می‌خواند دستور می‌دهند گردنش را بزنند.
به رغم اینکه در خصوص محل دفن قنبر تاکنون سندی به دست نیامده است، اما پس از به شهادت رسیدن قنبر ایرانیها از آواها و مرثیه‌های وی استفاده کردند و با ادغام با موسیقی و آواهای و مرثیه‌های ایرانی نمایشی مذهبی به نام قنبر خوانی را تهیه کردند.
در همین خصوص همه ساله در روز ۲۱ ماه مبارک رمضان پس از اتمام مراسم عزاداری و سینه زنی عزاداران هیئت حیدری، تعزیه آغاز می‌شود و فردی در نقش قنبر و فردی در نقش امیرالمؤمنین(ع) به اجرای حرکات تعزیه می‌پردازند و قنبر از ابتدای حرکت به سمت خانه امام علی، اشعاری در مدح و منقبت سیدالاوصیا می‌خواند.
در این مراسم حاضران با ذکر صلوات و تکرار برخی ابیات او را همراهی می‌کنند و نهایت با رسیدن به در خانه حضرت علی با حالتی ویژه به دیدار و ملاقات امام که پس از ضربت خوردن در بستر بیماری افتاده می‌شتابد که این بخش برنامه همراه با آه و ناله و بسیار حزن انگیز است.
در واقع این تعزیه نوعی مصیبت‌خوانی در رثای امیرالمؤمنین(ع) است که سابقه‌اش به دوران رواج تشیع در ایران می‌رسد و یکی از وجوه تلفیق هنر موسیقی و نمایش در خدمت آیین‌های دینی است به نوعی یکی از قدیمی‌ترین گونه نمایش‌های آهنگین است که سال‌های سال در شب‌های ماه مبارک رمضان مهمان مردم کاشمر است.
اغلب در این مراسم به صورت نمادین مجلس ختمی برای حضرت علی(ع) گرفته می‌شود، بدین ترتیب که حین عزاداری و سینه‌زنی عزاداران یکی از قاریان قرآن سوره مبارکه«الرحمن» را قرائت می‌کند.
گفتنی است، قنبرخوانی نوعی نمایش موسیقیایی، آئینی در اشکال آوازی به شمار می‌رود که معروف به«قنبر» غلام حضرت علی(ع) و به عبارتی شرح حال او و ارادتش به مولا امیرالمومنین(ع) است که به دلیل همین غنای مذهبی و تاریخی مراسم قنبرخوانی ماه رمضان شهرستان کاشمر در هفتمین شورای سیاستگزاری ثبت به شماره ۸۲۸ در تاریخ چهارم بهمن ماه سال ۹۱ در فهرست میراث ناملموس(معنوی) کشور به ثبت رسیده است.
جواد افتخاری
یک پاسخ
بد بد بد خیلی بد