با تخریب محیط زیست، در آینده تفرجگاهی در منطقه نخواهیم داشت . . .
هرگاه می‌خواهیم به سراغ پتانسیل‌ها و جاذبه‌های گردشگری کاشمر برویم، بی‌شک جاده کاشمر ـ کوهسرخ و منطقه معروف به شصت‌درّه و چشمه‌های زیبا، طبیعت بکر، صخره‌ای بودن و قابلیت‌های زمین‌شناسی آن به خصوص در روستاهای اکبرآباد، چلپو و . . . به یادمان می‌آید و به خود می‌بالیم از این‌که در شهرستان چنین مناطقی بکر وجود دارد و از چشم‌اندازهای زیبایی برخوردار است اما این موضوع که چرا به فکر حفاظت و نگهداری از این جاذبه‌ها نیستیم و به گونه‌ای رفتار می‌کنیم که بنا به گفته رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان، در آینده‌ای نزدیک جایی به عنوان تفرجگاه در منطقه نخواهیم داشت تا ساعتی را برای استراحت به آن‌جا پناه ببریم، جای سئوال و تعجب است !
محمدمهدی توکلی با شرکت در «تریبون آوا»، در دو هفته نامه آوای کاشمر، در گفت‌وگویی 70 دقیقه‌ای به بیان برخی مسائل زیست محیطی، تنگناهای موجود، کمی نیروی انسانی حافظ محیط زیست و ناچیز بودن امکانات و تجهیزات پرداخت . آن‌چه در پی می‌آید سئوالات آوای کاشمر (علیرضا افتخاری) و پاسخ‌های رئیس اداره حفاظت محیط زیست کاشمر (محمدمهدی توکلی) است که با هم می‌خوانیم :
* پیش از هر مطلبی، ضمن قدردانی از حضورتان در دفتر نشریه و شرکت در « تریبون آوا »، مایلم بسیار مختصر بگویید وظایف اصلی اداره حفاظت از محیط زیست چیست ؟
** با سلام و احترام به شما و همه همکاران‌تان و ابراز سپاس از بذل توجه‌تان به مسائل زیست‌محیطی و انعکاس اخبار این حوزه و نقش‌تان در زمینه تنویر افکار عمومی و آشنایی مردم با وظایف حفاظت محیط زیست، باید عرض کنم وظایف ما در سه حیطه کلی ترویج فرهنگ زیست‌محیطی و تنویر افکار عمومی، جلوگیری از فعالیت‌های مخرّب زیست‌محیطی و سازگاری فعالیت‌های صنعتی، خدماتی، کشاورزی و . . . با قوانین و مقررات موجود طبق اصل 50 قانون اساسی و حفاظت از تنوع زیستی و نظارت بر شکار و صید قابل ذکر است
* با توجه به این وظایف مهمی که برعهده دارید، نیروها و امکانات موجود کافیست ؟
** نه، تعداد نیروها و تجهیزات جوابگوی نیاز نیست البته این معضل در کل کشور مطرح است و کاشمر هم از آن مستثنی نیست . در حال حاضر 8 محیط بان در منطقه 47 هزار هکتاری شکار ممنوع سیدمرتضی فعالیت دارند که مطابق نُرم جهانی باید به ازای هر ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ هکتار یک محیط بان فعال باشد لذا به 10 محیط بان دیگر نیاز داریم، البته تجهیزات‌مان هم کافی نیست . در واقع نیاز شدیدی به تأمین نیرو و تجهیزات داریم و در بخش کوهسرخ نیز احداث پاسگاه و استقرار شبانه‌روزی نیرو لازم است .
* جایگاه کاشمر به لحاظ تنوع زیستی، جاذبه‌های محیط طبیعی و . . . چگونه است و چه برجستگی‌ها و شاخصه‌هایی دارد ؟
** کاشمر از مناطق نمونه و بِکر برخوردار است . طبیعت آن در قسمت‌های شمالی شهرستان از صخره‌ها، تفرجگاه‌ها، منابع آبی و . . . برخوردار است که به تنوع زیستی کمک می‌کند و از مناطق طبیعی و چشم‌اندازهای زیبایی بهره‌مند می‌باشد .
* با توجه به کمبود نیرویی که عنوان نمودید، آیا از بخش خصوصی و سازمان‌های مردم نهاد برای حضور در عرصه و تلاش در جهت حفظ محیط زیست کمک گرفته‌اید ؟
** متأسفانه علی‌رغم وجود پتانسیل‌هایی که در زمینه زیست‌محیطی در کاشمر وجود دارد در حوزه محیط زیست و منابع طبیعی، سازمان‌های مردم نهاد هیچ‌گونه فعالیتی ندارند . فقط در هفته محیط زیست امسال یک NGO در یکی از مراکز آموزش عالی فعالیت خود را آغاز کرده است .
* شما یکی از وظایف اداره تحت مدیریت خود را جلوگیری از فعالیت‌های مخرّب زیست‌محیطی عنوان نمودید، به سراغ روستای عشرت‌آباد که زباله‌گاه کاشمر در اراضی این روستا واقع شده می‌رویم، وضعیت زباله‌گاه صدای روستائیان را در آورده برای بهبود وضعیت این منطقه چه کرده‌اید ؟
** همزمان با قبول مسئولیت، مطلبی در نشریه آوای کاشمر در خصوص وضعیت زباله‌گاه مطالعه نمودم و همین امر باعث شد طی دو سال اخیر بارها از منطقه بازدید انجام دهم و حتی جلساتی با تعدادی از اعضای شورای سلامت در همان جا ـ که حتی ایستادن به مدت یک تا دو دقیقه هم مشکل است ـ تشکیل دادم، اگر مقایسه‌ای نسبت به گذشته انجام گیرد با پیگیری‌های انجام شده، اعلام موارد نقص و ارائه پیشنهادهای لازم، با جدا کردن محوطه تخلیه بار، آسفالت کردن راه دسترسی، تسطیح اراضی قبلی که زباله‌ها در آن‌جا ریخته می‌شده و ایجاد ترانشه، وضعیت مطلوب‌تری دارد اما به حد استاندارد نیست .
* از وضعیت فعلی راضی هستید ؟
** نه، راضی نیستم .
* چه اقداماتی برای بهبود وضعیت انجام شده ؟
** اقدامات مثبتی انجام شده، اما تا رسیدن به وضعیت ایده‌آل فاصله دارد .
* به نظر شما این اقدامات، با توجه به این‌که بحث سلامتی و بهداشت مردم مطرح است، کُند انجام نمی‌شود، مشکل کجاست ؟
** ببینید بسیاری از معضلات زیست‌محیطی به خاطر کمبود امکانات و اعتبارات است، البته وظیفه جمع‌آوری و دفن بهداشتی زباله‌ها در شهر بر عهده شهرداری و در روستاها بر عهده دهیاری است .
* به طور کلی مکان دفن زباله در اراضی روستای عشرت‌آباد از استانداردهای لازم برخوردار است ؟
** بنا به اطلاعاتی که دارم از 50 سال گذشته در این اراضی زباله دفن می‌شده، البته عده‌ای برای رفع برخی معضلات پیشنهاد انتقال زباله‌گاه را داشتند اما به اعتقاد ما اگر قرار باشد محل دیگری برای دفن در نظر گرفته شود باز هم با همین مشکلات روبرو می‌شویم و خاک یک محل دیگر، محیط زیست و منابع آبی آن‌جا هم آلوده می‌شود لذا پیشنهاد دادیم که وضعیت محل فعلی را بهبود بخشیم و اثرات منفی آن را کم کنیم . البته در اغلب شهرستان‌ها دفن بهداشتی زباله‌ها به صورت 100 درصد انجام نمی‌گیرد، حتی باید گفت وضعیت زباله‌گاه کاشمر نسبت به سایر شهرها با توجه به اقدامات صورت گرفته چندان حاد نیست هرچند تلاش داریم تا اثرات منفی آن را کم کنیم .
* وضعیت تفکیک زباله‌ها چگونه است ؟
** با مکاتباتی که انجام شده شهرداری طرح مدیریت پسماند را به مشاور داده و در مراحل نهایی است . البته با توجه به بررسی‌هایی که پیمانکار جمع‌آوری زباله انجام داده، زباله کاشمر با توجه به مواد مصرفی مردم شهرستان برای بازیافت مطلوب ارزیابی شده است .
* برای آغاز طرح چه بستری باید فراهم شود ؟
** باید فرهنگ‌سازی لازم صورت گیرد و مدیریت صحیحی اعمال شود تا حجم زباله روزانه 80 تن با تفکیک و اجرای مدیریت پسماند به 30 تن برسد .
* درآمد تفکیک زباله چشمگیر هست ؟
** این کار درآمد خوبی دارد به عنوان مثال با اجرای طرح مدیریت پسماند در شهر مشهد و جداسازی زباله از پلاستیک و کارتن و . . . زبالۀ تر به کمپوست تبدیل می‌شود و دوباره به چرخه مصرف بر می‌گردد و به همین خاطر است که از زباله با عنوان «طلای کثیف» نام می‌برند لذا چنان‌چه شهرداری با پیمانکار جهت اجرای طرح مدیریت پسماند به توافق برسد باید فرهنگ‌سازی لازم صورت گیرد که معضلات زباله‌گاه کمتر می‌شود و از موادی که در گذشته دفن می‌شده نظیر کاغذ، پلاستیک، شیشه و . . . می‌توان ضمن کسب درآمد، اشتغال‌زایی هم داشت .
* وضعیت بیمارستان‌ها در زمینه دفن زباله‌های بیمارستانی چگونه است ؟
** این‌ها هم جزء مدیریت پسماند قرار می‌گیرند و هر دستگاهی با توجه به زباله تولیدی، مسئول دفن بهداشتی آن‌هاست که در طرح مدیریت پسماند شهرداری دیده شده، که در حال حاضر از سیستم اتوکلاو (بی‌خطر کردن زباله‌ها) استفاده می‌شود .
* وضعیت فاضلاب بیمارستان شهید مدرس چگونه است ؟
** با توجه به بازدیدهایی که انجام شد از سیستم تصفیه فاضلاب آن به علت قدیمی بودن دستگاه‌ها ناراضی بودیم که قول دادند با تأمین و جذب اعتبار، در مدت کوتاهی مشکل را برطرف کنند و از رهاسازی فاضلاب به داخل کال قوژد جلوگیری نمایند .
* سیستم تصفیه فاضلاب شهرک صنعتی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ به طور کلی واحدهای صنعتی چقدر مسائل زیست‌محیطی را رعایت می‌کنند ؟
** این موضوع را باید از دست‌اندرکاران شهرک صنعتی سئوال کرد که وضعیت سیستم تصفیه فاضلاب آن به کجا رسیده است . در واقع کسی که با شرکت شهرک‌های صنعتی قرارداد می‌بندند موظف است سیستم تصفیه فاضلاب داشته باشد اما شهرک صنعتی برای کمک به سرمایه‌گذار مزایایی در نظر گرفته و تعهد دارد در صورت مشخص شدن 50 درصد وضعیت صنایع در مجتمع شهرک‌های صنعتی نسبت به راه‌اندازی سیستم تصفیه فاضلاب کلی اقدام نماید اگرچه هر واحد هم سیستم فاضلاب جداگانه‌ای دارد .
* ببینید کارخانه‌ای راه‌اندازی می‌شود، اما ضوابط زیست‌محیطی را رعایت نمی‌کند، محیط زیست چه اقدامی جهت برخورد با متخلفین انجام می‌دهد ؟
** محیط زیست برای راه‌اندازی یک واحد صنعتی در دو مرحله وارد عمل می‌شود یک بار در مرحله تحویل زمین و مطابقت دادن با شرایط واحد صنعتی و نزدیکی و دوری با منازل مسکونی و بار دیگر در زمان بهره‌برداری و تعهداتی که واحد صنعتی در زمان احداث جهت اختصاص 25 درصد از اراضی به فضای سبز و . . . از محیط زیست استعلام گرفته می‌شود، هرچند در حال حاضر یک واحد صنعتی که در محل شهرک غیرفعال هم هست با انجام نمونه‌برداری‌هایی از آن،سیستم تصفیه فاضلابش آلودگی‌هایی داشته و جرایمی هم برای این واحد در نظر گرفته شده که همین‌طور این جرایم تصاعدی بالا می‌رود .
* برگردیم به مشکلات کلاته‌ها و ییلاقات منطقه، وضعیت آن‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید، آلودگی‌های زیست‌محیطی در تفرجگاههای کاشمر و میزان زباله‌ها و . . . چگونه است ؟
** وظیفه نگهداری و دفن بهداشتی زباله‌ها در سیدمرتضی با شهرداری است اما در اطراف سیدمرتضی و داخل تفرجگاه‌ها متأسفانه به لحاظ وجود زباله وضعیت مطلوبی نداریم . هرچند شهرداری جایی را موقتاً برای جمع‌آوری زباله در نظر گرفته که البته غیررسمی است و بدون هماهنگی .
* یعنی بدون اجازه شما محل جمع‌آوری زباله سیدمرتضی در نظر گرفته شده است ؟
** وقتی‌که مسافر و زائر زیاد است، به صورت موقت در آن محل زباله‌ها را جمع‌آوری می‌کنند سپس به محل مجاز حمل می‌کنند و گاه می‌سوزانند که البته هیچ تأییدی هم به کار آن‌ها نیست و مشکل اساسی در آن منطقه است که با توجه به نزدیکی به جنگل،اگر آتش‌سوزی ایجاد شود مشکل‌ساز است . تفرجگاها هم که به خاطر ریختن زباله‌ها در وضعیت بحرانی قرار دارند .
* این حصارکشی‌ها و ایجاد باغ‌سرا برای محیط زیست مشکل‌ساز نیست، چرا برخوردی با آن‌ها نمی‌کنید ؟
** برخورد با این اقدامات در حیطه اختیارات ما نیست ولی تنها دغدغه ما این است که با ادامه چنین رفتارهایی با محیط زیست، تا چند وقت دیگر جایی برای این‌که بتوانیم ساعتی بنشینیم و استراحت کنیم نخواهیم داشت . در حال حاضر در این تفرجگاه‌ها مکانی برای نگهداری و جمع‌آوری زباله نیست، دفن زباله‌ها به صورت بهداشتی صورت نمی‌گیرد و سرویس‌های بهداشتی هم وجود ندارد .
* انجام این اقدامات وظیفه کیست ؟
** ببینید اگر در این مناطق، کافه‌ای مشغول فعالیت است ملزم به تعبیه سرویس بهداشتی است، شهرداری هم به این دلیل که حوزه خدمات‌رسانی‌اش نیست، نسبت به پاک‌سازی محیط زیست اقدام نمی‌کند اگرچه پاک‌سازی فضای تفرجگاههای شهر همکاری همه دستگاه‌ها را می‌طلبد .
* شما گفتید اگر وضع به همین منوال باشد تفرجگاه‌هایی در آینده نخواهیم داشت این موضوع را به مسئولین گوشزد کرده‌اید ؟
** بله، با اعضای شورا صحبت کردیم و از دو ماه قبل قرار شد برای رفع مشکلات تلاش کنند .
* تاکنون پیرو آن جلسه کاری هم صورت گرفته است ؟
** ما موضوع را منعکس کردیم و قرار شد موارد را در جلسه‌ای در فرمانداری مطرح کنیم تا با همکاری و مشارکت همه دستگاه‌ها برای رفع معضل چاره‌اندیشی شود زیرا اعتبار ناچیز محیط زیست جوابگوی این حجم کار نیست .
* وظیفه شما در مناطق حفاظت شده چیست ؟
**ما در بخش محیط طبیعی، منطقه شکار ممنوع سیدمرتضی را داریم که در سال 1382 برای مدت پنج سال تأیید شد و در سال 87 مجدداً تمدید گردید که با توجه به شرایطی که دارد از وضعیت مطلوبی برخوردار است و جمعیت وحوش و ذخائر ژنتیکی آن در زمینه چهارپایان قوچ، میش، کل و بز و پرندگان وحشی نظیر کبک و تیهو مطلوب است و طی چند سال اخیر بنا به سرشماری‌های انجام شده جمعیت آن‌ها چندین برابر گردیده و جریمه و برخورد با متخلفین تأثیرگذار بوده است .
* این سرشماری که گفتید چگونه انجام می‌شود ؟
** هر ساله سرشماری پاییزه انجام می‌گیرد که از شهرستان‌های اطراف هم نیروهایی می‌آید در حدود 10 تا 15 گروه مشخص می‌شوند و از صبح زود به منطقه رفته و وحوشی را که می‌بینید آمار می‌گیرند و با جمع‌بندی آن‌ها به استان ارسال شده سپس مورد تأیید سازمان قرار می‌گیرد .
* گونه غالب در این منطقه چیست ؟
** قوچ و میش که آمار آن‌ها نسبت به سال 86 چهار یا پنج برابر شده است .
* همین زیاد شدن وحوش منجر به افزایش تعداد شکارچیان شده است ؟
** نه، از سال 86 تا سه ماهه اول امسال در حدود 150 نفر متخلف شکار و صید در قالب 70 پرونده دستگیر شده‌اند به عنوان مثال در شش ماهه اول امسال 13 پرونده داشته‌ایم و در شش ماهه دوم، دو پرونده لذا با توجه به آمار، حجم زیادی از تخلفات کاهش یافته و اقدامات حفاظتی تأثیرگذار بوده است .
* پس چرا آمار خرید اسلحه افزایش یافته است ؟
** افزایش خرید اسلحه به معنی افزایش شکار نیست . ما 200 شکارچی دارای مجوز داریم . البته مخالف شکار هم نیستیم مشروط به این‌که در زمان مناسب انجام گیرد و کنترل شده باشد و مهمتر از همه قانونی باشد،.
* زمان مناسب برای شکار چه وقت است ؟
** در شش ماهه اول سال شکار و صید به دلیل زادآوری پرندگان و وحوش ممنوع است لذا ما در شش ماهه دوم فروش پروانه شکار پرنده‌های وحشی را داریم و کسانی‌که مایل به شکار قانونی باشند حتماً برای گرفتن پروانه شکار اقدام می‌کنند که در پروانه آن‌ها تعداد، روزهای شکار و نوع آن مشخص می‌شود .
* در حال حاضر وضعیت شکار چگونه است ؟
** در سال گذشته اقدامات حفاظتی خوبی انجام داده‌ایم، با راه‌اندازی پاسگاه کوهسرخ که در حال حاضر در روستای کوشه‌نما جانمایی شده و استقرار مأمور در کنار فعالیت پاسگاه پیرعلیا وضعیت بهتر هم خواهد شد .
* تا حالا برای محیط‌بانان اتفاقاتی هم روی داده ؟
** اتفاق خاصی نه، اما همواره قبل و بعد از دستگیری شکارچیان تهدیداتی می‌شوند که با درایت و حمایت قوه قضائیه برای متخلفین جرایم خاصی در نظر گرفته می‌شود .
* به نظر شما جرایم شکارچیان متخلف منطقی و بازدارنده هست ؟
** نه، آخرین مصوبه شورای عالی محیط زیست در خصوص جرایم مربوط به سال 84 و بسیار ناچیز است . به عنوان مثال برای قوچ وحشی 64 هزار تومان جریمه در حق سازمان محیط زیست در نظر گرفته شده حال آن‌که از بین رفتن این‌گونه میلیون‌ها تومان به محیط زیست خسارت می‌زند .
* با توجه به اهمیت حیات وحش چه کاری باید انجام گیرد ؟
** در بحث جرایم و خسارات باید شورای عالی محیط زیست مجدداً تصمیم‌گیری کند هرچند علاوه بر این جرایم، دستگاه قضا مطابق ماده 679 و 680 قانون مجازات اسلامی جرایم کیفری هم در نظر گرفته است .
* در کاشمر آیا اقدامات خاصی جهت کنترل و حفاظت از حیات وحش صورت گرفته است ؟
** در سال گذشته در زمینه فروش پرنده‌های وحشی کنترل‌هایی صورت گرفته و با هماهنگی‌های انجام شده تلاش کردیم در صورت مشاهده فروش پرنده‌های وحشی، مأموران نیروی انتظامی اقدام کنند .
* در مورد حیوانات تاکسیدرمی شده چطور، آیا نگهداری آن‌ها هم مجازاتی دارد ؟
** بله حتی نگهداری این حیوانات هم، باید با مجوز سازمان باشد و مجازات افرادی که حیوانات تاکسیدرمی را نگهداری می‌کنند با متخلفین شکار و صید یکسان است .
* وضعیت موزه جهت پذیرش بازدیدکنندگان مناسب است ؟ توانسته موزه جایگاه خود را پیدا کند ؟
** برای احداث موزه 100 میلیون تومان هزینه شد و در حال حاضر این موزه جزء موزه‌های برتر می‌باشد که مورد استقبال مردم هم قرار گرفته و در ایام سال تحصیلی پذیرای دانش‌آموزان به صورت رایگان بوده است به طوری‌که حدود 4 هزار نفر در سال گذشته از موزه بازدید نموده‌اند .
* در بین خانواده‌ها هم موزه جایگاهی دارد ؟
** ما معتقدیم بازدید دانش‌آموزان برای ترغیب خانواده‌ها تأثیرگذار است زیرا فرهنگ‌سازی از سنین پایین مؤثرتر می‌باشد علاوه بر این در بازدید موزه، توضیحات لازم جهت شناسایی گونه‌های عرضه شده، نحوه حفاظت از محیط زیست، اهمیت مسائل زیست‌محیطی و . . . مطرح می‌شود هرچند به دنبال راهکارهای قانونی جهت واگذاری به بخش خصوصی هستیم تا بتوانیم با فعال کردن موزه در تمام ساعات روز افراد بیشتری را روزانه پذیرا باشیم .علاوه بر این با فروش بلیط با مبالغ حداقلی، نظم بیشتری در موزه حاکم می‌شود .
* در پایان اگر صحبت خاصی دارید، مطرح نمایید ؟
** ضمن تشکر از نشریه آوای کاشمر و حضرتعالی که به مسائل زیست‌محیطی اهمیت می‌دهید، تقاضا دارم در راستای فرهنگ‌سازی جهت حفاظت از محیط زیست کمک کنید تا بتوانیم با کمک شما و مشارکت مردم و مسئولین وضعیت زیست‌محیطی منطقه را سامان‌دهی کنیم، علاوه بر این با توجه به کاهش بارندگی، خشکسالی‌های اخیر و خشک شدن چشمه‌ها اگرچه آب‌رسانی سیار و توزیع علوفه را داریم اما انتظار می‌رود مسئولان، اعتبارات خشکسالی را سریع‌تر تخصیص دهند تا بتوانیم به موقع اقدامات لازم را انجام دهیم .