خشکسالی وارد سیزدهمین سال در کاشمر شده و باز هم کمبود بارندگی خبر از ادامه خشکسالی می‌دهد، چندین سال است زنگ خطر قناتهای کاشمر به صدا درآمده و امروز شاهد خشک شدن آنها یکی پس از دیگری هستیم.
به گزارش خبرنگارمهر، قناتها بخشی از مهمترین فرهنگ کشاورزی کاشمر هستند و از آنها به عنوان میراث جاودانه کشاورزان یاد می‌شود چرا که هر کدام از آنها توسط نسل‌های متمادی ساخته شده و امروز به نسل حاضر رسیده‌اند، ولی متاسفانه به خاطر خشکسالی چند سال اخیر، قناتها به لحاظ میزان دبی آب با اُفت بسیار شدیدی مواجه شده‌اند.
وجود 220 رشته قنات ثبت شده و شناسنامه‌دار
در همین خصوص کارشناس قنوات جهاد کشاورزی کاشمر در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار می دارد: از 220 رشته قنات ثبت شده و شناسنامه‌دار، تنها بر روی 30 تا 40 رشته آن می‌توان برنامه‌ریزی کرد و مابقی به صورت فصلی در آمده‌اند که اگر بارندگی نباشد این تعداد قنات فعال نخواهند بود.
هادی قدوسی با اشاره به اینکه در حال حاضر در کوهسرخ 135 رشته قنات داریم که اکثر آنها از بازدهی خارج شده‌اند، اعلام می‌کند: اگر بحران آب و نزولات آسمانی به همین منوال باشد آینده خوبی برای قناتها نمی‌توان پیش بینی کرد.
قدوسی با بیان اینکه مهمترین قنات در بخش مرکزی دهستان بالا ولایت رزق‌آباد است، می‌گوید: قنات روستاهای قوژد، رزق آباد، فرگ و عارف آباد از جمله قناتهای بزرگ شهرستان در بخش مرکزی هستند که با انجام مستمر مرمت و لایروبی جزء قناتهای فعال در شهرستان به شمار می‌روند.
احیای قنات ها با طرح های آبخیز داری
وی بیان می کند: قناتهای منطقه کوه سرخ چون از عمق کمتری برخوردارند آب‌های سطح زمین در آنها سریع‌تر جذب می‌شوند ولی در قنوات کاشمر به خصوص بالاولایت که عمق مادر چاه ها از 170متر تجاوز می‌کند بارندگی‌های مقطعی نفوذپذیری کمتری دارند.
قدوسی ادامه می دهد: به دلیل اینکه عمدتاً قناتهای فصلی بیشتر در معرض خشک شدن قرار دارند عملیات آبخیزداری نیز در راستای جلوگیری از خشک شدن قناتها در این مناطق اجرا می‌شود.
وی می افزاید: با توجه به اینکه هدف اصلی از اجرای طرح‌های آبخیزداری تغذیه قنات هاست، تمام تلاش‌مان بر این است تا با اجرای طرح های صحیح آبخیزداری در بالادست قناتها زمینه احیای مجدد آنها را فراهم کنیم.
صدور مجوز چاه عمیق یکی از عوامل خشکی قنات ها
سراوی آزاد یکی از مقنیان 80 ساله کاشمری علت خشک شدن قنات ها را خشکسالی های اخیر، مسدود کردن رودخانه های مسیر قناتها و مجوزهای بسیار چاه های عمیق در منطقه عنوان کرد و افزود: در گذشته نسبت به این قنات ها احترام خاصی مردم قائل بودند چرا که روزی آنها از محل این قنات ها بوده است.
این مقنی با بیان اینکه در روز 10 ساعت جهت لایروبی و آب دارکردن قنات در چاهها مشغول فعالیت بوده است گفت: نبود نیروی کار برای لایروبی قنات ها از مشکلات این کاراست، با توجه به امکانات کار بهتر نسبت به گذشته، باز هم به خاطر خطرات احتمالی و سختی کار کسی توانایی کار در قنات ها را ندارد.
4 میلیون متر مکعب کاهش برداشت آب در کاشمر
مدیر جهاد کشاورزی کاشمر هم با بیان اینکه تا قبل از خشکسالی‌ها 38 میلیون و 473 هزار و 920 متر مکعب استحصال آب داشته‌ایم ولی این میزان در حال حاضر به 24 میلیون و 282 هزار و 720 متر مکعب کاهش پیدا کرده، می‌گوید: متأسفانه به دلیل خشکسالی‌های چند ساله حدود چهار میلیون متر مکعب کاهش دبی آب داشته‌ایم که این معضل قریب به سه میلیارد تومان به شهرستان خسارت وارد کرده است.
محمد صوابی با اشاره به اینکه از 220 رشته قنات در بخش مرکزی و کوه سرخ، قبل از خشکسالی هزار و 220 لیتر در ثانیه آب داشته‌اند که این میزان هم اکنون به 770 لیتر در ثانیه کاهش پیدا کرده، می‌گوید: متأسفانه طی چند سال اخیر تا کنون خشکسالی 450 لیتر بر ثانیه کاهش دبی آب را موجب شده است.
چاه‌های کاشمر 20 درصد اضافه برداشت دارند
وی یکی از دلایل کاهش آب قنوات را اضافه برداشت از چاهها دانسته و تصریح می کند: اغلب چاهها در حد 20 درصد اضافه برداشت دارند.
صوابی با اظهار تأسف از اینکه در خصوص برداشت آب از منابع زیرزمینی ترازمان منفی است به طوری که هر سال بیش از یک متر اُفت آب‌های زیرزمینی داریم، می‌گوید: اگر به سرعت آب‌های شیرین را تخلیه کنیم طی چند سال آینده آب‌های شور به سمت آب شیرین پیشروی خواهند کرد.
خشک شدن چهار قنات کاشمر طی سال گذشته
وی با اعلام اینکه طی سال گذشته چهار قنات در شهرستان خشک شده‌اند، تصریح می‌کند : بهترین راهکار برای نجات قنوات اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری است که در سفر اخیر هیئت دولت طرح‌ها و پیشنهادات حوزه کشاورزی را بیشتر در زمینه آب و خاک به خصوص احیاء و مرمت قنوات اعلام کردیم.
وی افزود: جهت اجرای این طرح ها نیاز به دو میلیارد تومان اعتبار است که هنوز نتیجه جلسه هیئت دولت که در مشهد برگزار شد به شهرستان ابلاغ نشده است.
رئیس شورای روستای قوژد نیز با بیان اینکه قوژد یکی از روستاهای بزرگ بخش مرکزی است که خشکسالی به شدت آن را تهدید می‌کند و سفره‌های آب زیرزمینی آن کاهش بسیاری داشته، می گوید: تنها جریان حیاتی در روستا، قنات است، در گذشته آبدهی آن بسیار خوب بوده ولی خشکسالی چندین سال اخیر تأثیرات بسیاری بر کاهش آب دهی آن داشته است.
محمد حسینی از مسئولان استان می‌خواهد؛ به همه چیز واقع گرایانه و علمی نگاه کنند و اعتبارات را عادلانه توزیع کنند.
وی با بیان اینکه مسئولان استان برای رفع مشکلات بخش کشاورزی در روستاها، نگاه کارشناسی ندارند، از مسئولان خواست توجه ویژه‌ای به قناتها در روستاها داشته باشند.
کهن ترین قنات ریوش 1.5 اینچ آب دارد
رئیس شورای شهر ریوش هم توجه به قناتهای بخش کوه سرخ را از سوی مسئولان ضروری می‌داند.
اکبر محسنی با بیان اینکه تمامی قناتهای این بخش یا به کلی خشک شده‌اند یا دبی آبشان کاهش بسیاری داشته می‌گوید: کهن‌ترین قنات که در ریوش به نام گبری است، تنها 1.5 اینچ آب دارد.
وی با اعلام اینکه اگر وضعیت آب قنوات به همین منوال باشد روند مهاجرت از این بخش بیشتر خواهد شد، ادامه می‌دهد: اگرچه سالی یکبار قنوات این منطقه توسط جهاد کشاورزی لایروبی می‌شود اما تأثیر چندانی در میزان آبدهی ندارد.
سخن پایانی
مرگ تدریجی چشمه ساران و قناتها در نتیجه روستانشینان را مجبور به مهاجرت به شهرهای اطراف می کند تا برای همیشه دیار گذشتگان و آباء و اجدادشان را ترک کنند و روستانشینان که روزگاری از جمله تولیدکنندگان بخش کشاورزی و دامی بودند امروز فقط مصرف کننده‌اند.
اگر بخواهیم شاهد برگشت روستائیان باشیم باید اقدام علمی و منطقی صورت پذیرد، زیرا پیش بینی نمی‌شود کمبود بارندگی‌ها به این زودی جبران و خشکسالی از این شهرستان رخت بربندد.
اجرای طرح‌های آبیاری نوین و مدرن در راستای رونق و توسعه بخش کشاورزی و بهره‌وری و بهینه کردن مصرف آب در این بخش ضرورت دارد و در کنار آن کاشت گیاهان مقاوم به کم آبی، الگوی کشت مناسب در هر نقطه به تناسب وضعیت آبی و خاکی، ارتقای دانش کشاورزان و مانند آن از دیگر ضروریاتی است که باید مورد توجه کشاورزان و مسئولان قرار گیرد.
همچنین مسئولان باید با نگاهی عادلانه‌تر به شهرها با قرار دادن اعتبارات مورد نیاز به شهرهایی چون کاشمر، خلیل آباد و بردسکن که از جمله مناطق کشاورزی استان هستند، جهت برون رفت از این مشکل تلاش کنند.